Cerkiew św. Paraskewy w Radrużu

Greckokatolicka cerkiew w Radrużu z XVI w. należy do najstarszych i najlepiej zachowanych obiektów drewnianego budownictwa cerkiewnego w Polsce. Znalazła się na prestiżowej, międzynarodowej liście World Monuments Fund (WMF), która obejmuje bezcenne obiekty warte ratowania i wsparcia finansowego.
Położona jest na owalnym wzgórzu nad potokiem Radrużka, i wraz z dzwonnicą otoczona jest murem (obecny z 1825), co nadaje jej charakter obronny. Zbudowana została z drewna jodłowego i dębowego przez cieśli wykorzystujących doświadczenia ciesielstwa późnogotyckiego. Fundatorem cerkwi był prawdopodobnie poseł na sejm i starosta lubaczowski Jan Płaza (zm. w 1599). W niespokojnych czasach XVII wieku cerkiew − oprócz funkcji religijnych − odgrywała rolę warowni, w której mogli się schronić mieszkańcy podczas najazdów tatarskich.

Cerkiew jest trójdzielną budowlą konstrukcji zrębowej, o charakterze późnogotyckim, zbudowaną na rzucie trzech kwadratów. Najwyższą i najszerszą część stanowi dwukondygnacyjna nawa, zwieńczona czworoboczną kopułą zrębową z jednym załomem i gontową latarnią. Niższe prezbiterium i babiniec mają dachy dwuspadowe. Dachy i ściany pobite są gontem. Dokoła cerkwi ciągną się obszerne soboty wsparte na słupach. Soboty są elementem często spotykanym w cerkwiach karpackich; na Roztoczu Wschodnim występują tylko w Radrużu. Na ścianie ikonostasowej oraz w prezbiterium zachowała się polichromia malowana wprost na drewnie w 1648, prawdopodobnie przez malarzy potylickich. Dawny ikonostas znajduje się obecnie w składnicy ikon w Łańcucie a jedna z ikon w muzeum w Lubaczowie.

W latach 1963-1965 cerkiew została odrestaurowana przez miejscowych rzemieślników pod kierownictwem konserwatorów z Krakowa. W trakcie konserwacji pod węgłem podwaliny odnaleziono osiem szelągów króla Jana Kazimierza z 1665 (obecnie w muzeum w Lubaczowie). Na przedcerkiewnym cmentarzu (pow. ok. 16 a), otoczonym murem, stoi kilka kamiennych krzyży oraz krypta właścicieli Radruża − Andruszewskich. W pobliżu dwa inne cmentarze: starszy i większy o pow. ok. 42 a i mniejszy o pow. 14 a. Na obu zachowały się zabytkowe nagrobki bruśnieńskie. Świątynia wykazuje wiele cech wspólnych z cerkwią Świętego Ducha w Potyliczu.

Cerkiew jest do dyspozycji turystów siedem dni w tygodniu. Przewodnik oddaje się do dyspozycji turystów przez cały dzień, lecz najlepiej by zwiedzanie mieściło się w godzinach: od 10:00 do 19:00 (godzina zamknięcia zależy od pory roku, czy jest jasno). Turystów prosimy o rozważne dobieranie terminów zwiedzania, zazwyczaj w święta cerkiew jest nieczynna, w niektórych przypadkach można uprzednio telefonicznie się zorientować, telefon do Pani Przewodnik: 606 357 108. Można też na miejscu znaleźć Panią Przewodnik, pierwszy dom przy przystanku, przy wjeździe do wioski. Najlepiej, by zwiedzanie odbywało się w kilkuosobowych grupach. Koszt biletów: Normalny 5 zł – Ulgowy 2 zł

 

źródło: Wikipedia i cerkiew-radruz.horyniec.info