Ruda Różaniecka

Największa wieś sołecka w gminie Narol, na Równinie Biłgorajskiej, pośród Puszczy Solskiej, nad strumieniem Różaniec (prawy dopływ Wirowej). Strumień ten zasila rozległy zespół stawów w północnej części wsi.

Wieś składa się z kilku części: Wola, Zabrogi, Zadymarka, Zaniwa, Zarzeka, Jezioro i Podlas. Pierwsza wzmianka o Rudzie Różanieckiej pochodzi z 1706 roku. Można przypuszczać, że ówczesny starosta lubaczowski, biorąc pod uwagę bogactwa naturalne tej okolicy, jakim są złoża rudy darniowej, postanowił na tych terenach uruchomić zakład metalurgiczny, nazwany rudą. Nie mniejszy wpływ na lokalizację huty miały otaczające lasy i niezbędne zasoby wody. Od tego czasu wieś była osadą przemysłową, znaną z wytopu i obróbki żelaza. Produkowano tu kotły, armatki, moździerze, “naczynia” kowalskie, młyńskie i kuźnicze, kotwie i haki do szkut. W końcu XVIII wieku z powodu braku rudy i wody huta zaczęła podupadać. Z zakładów przemysłowych do dziś przetrwał jedynie tartak, który przed druga wojną światową zaopatrywany był w drewno lokalną kolejką wąskotorową prowadzącą z uroczyska Sopilne.

Dojeżdżamy do pięknego zespołu pałacowo – parkowego. Bruniccy wznieśli w tym miejscu wspaniały pałac, który niestety nie zachował się do naszych czasów. Na przełomie XIX i XX wieku prawdopodobnie na starych fundamentach Wattmannowie wybudowali nowy, murowany pałac. Został on w latach międzywojennych rozbudowany. W obiekcie po licznych remontach mieści się od 1960 roku Dom Pomocy Społecznej. Do zespołu pałacowego należy dawny dwór, stanowiący od końca XIX wieku oficynę pałacową. Całość obiektów otacza park podworski z przełomu XVIII i XIX wieku ze stawami. W składzie florystycznym parku dominują krajowe gatunki liściaste, zwłaszcza fragmenty olsu na licznych wyspach, groblach i na obrzeżach stawów. W najbliższym otoczeniu pałacu przeważa klon i jesion. Za wsią Ruda Różaniecka skręcamy w prawo. Znajdujemy się na południowej granicy Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej. Jadąc dalej w kierunku Huty Różanieckiej, przejeżdżamy obok największego w powiecie lubaczowskim, kompleksu stawów rybnych.

W Rudzie Różanieckiej hodowano ryby jeszcze zanim tutejsze stawy stały się własnością Brunickich i Wattmannów. Baron Hugo von Wattmann specjalizował się w hodowli pstrągów i karpi. Za jego czasów w latach międzywojennych na bagnach i torfowiskach powstało około 10 stawów. Obecnie w Rudzie Różanieckiej działa gospodarstwo rybackie, pracujące na bazie zespołu stawów hodowlanych.