Południowo-Wschodni Szlak Archeologiczny.
Pod Tomaszowem Lubelski na Roztoczu Środkowym na wzniesieniu Biała Góra (w obrębie wsi Majdan Górny, gm. Tomaszów Lubelski, pow. tomaszowski) znajduje się grodzisko wraz osadami określane w tradycji ludowej jako Medno (co w tłumaczeniu znaczy “miodno”) datowane prawdopodobnie według ostatnich ustaleń na okres plemienny wczesnego średniowiecza. Na szczególną uwagę zwraca topografia i rozmiar obiektu. Centralnym miejscem jest mały gródek (patrz mapa typu LIDAR) z podwójną linią łukowatych wałów o pow. ok 1 ha znajdujący się w południowo-zachodniej części wzniesienia. Na którym odkryto materiał datowany na XI-XIII wiek w tym grot strzały. Na północ i wschód od obiektu znajdują się wielohektarowe osady z materiałem ceramicznym datowanym na VIII-XIII wiek. Kilkaset metrów na północ od małego gródka teren zamyka wał o konstrukcji ziemnej (oraz być może kamiennej na co wskazują obserwacje w terenie poczynione przez piszącego te słowa) oraz płytka fosa. Wał w stosunku do fosy ma jeszcze obecnie wysokość w niektórych miejscach ponad 3 metry. Od strony majdanu wysokość jego nie przekracza natomiast 1 metra. Osada od strony wschodniej jest ograniczona dosyć głęboką fosą (2 metry w najgłębszym miejscu) oraz niewielkim wałem. Na wschód znajdują się jeszcze prawdopodobne trzy linie wałów o prostolinijnym przebiegu.
Kilka słów należy poświęcić wałowi od strony północnej. Łączna jego zachowana obecnie długość to ok. 500 m. W części centralnej przecięty został on współcześnie wąskim wkopem będącym częścią drogi gruntowej prowadzącej do lasu i na pola. W jego profilu widoczny jest nasyp ziemny (lessowy) oraz drobne skupiska kamieni. Tego typu konstrukcje znane są między innymi z grodziska w Guciowie. Wśród badaczy funkcjonuje opinia, że cały zespół osadniczy miło olbrzymich rozmiarów (ok.50 ha!) był słabo zaludniony. Przeczą temu obserwacje poczynione przez piszącego te słowa. Na terenie osad (szczególnie w część wschodniej) w okresie po orce wiosennej lub jesiennej są widoczne liczne obiekty gospodarcze oraz mieszkalne z bardzo licznym (żeby nie rzec masowym) materiałem ceramicznym datowanym na VIII-XIII wiek. Na zakończenie warto zaznaczyć, że ok. 150 m na zachód od małego gródka znajduje się obiekt archeologiczny (mieszkalny?) w obrębie którego piszący te słowa znalazł fr. ceramiki datowanej na XI-XIII wiek, przekazanej do delegatury WUOZ w Zamościu. Teren ten był następnie miejscem wizytacji pracowników z delegatury w WUOZ w Zamościu. Niestety obiekt jest obecnie poddany działaniu czynników atmosferycznych co powoduje, że jest zagrożony, W związku z czym autor niniejszej relacji podjął decyzję, że zwróci się do właściciela gruntu oraz delegatury WUOZ o zgodę na archeologiczne badania ratownicze, które zostaną przeprowadzone na własny koszt. Poniżej znajdują się zdjęcia z dzisiejszej wizyty na na terenie tego zespołu osadniczego.
Grodzisko na Białej Górze zostało ostatnio omówione w artykule: Marek Florek, Grody plemienne południowej Lubelszczyzny, [w:] Grody z okresu plemienne na Lubelszczyźnie, praca zbiorowa pod redakcją Ewy Banasiewicz-Szykuły, s. 101-107, Lublin 2018.
Daniel Tereszczuk – archeolog w Muzeum Ziemi Biłgorajskiej w Biłgoraju, członek Stowarzyszenia Lokalna Organizacja Turystyczna “Roztocze”
#południowowschodniszlakarcheologiczny
