W 2021 roku prace konserwatorskie i restauratorskie w kościele p.w. Najświętszej Marii Panny obejmują m.in. elementy zabytkowego wyposażenia – tj. konfesjonału oraz dwóch obrazów przeniesionych z dawnego kościoła trynitarzy.
Drewniany XVIII wieczny konfesjonał cechuje wyjątkowy program ikonograficzny. Przedstawia dwie postaci: św. Grzegorza oraz św. Marię Magdalenę.
Św. Maria Magdalena w ikonografii chrześcijańskiej najczęściej przedstawiana jest w towarzystwie Chrystusa. Znanym przedstawieniem powielanym przez włoskich artystów jest „Noli me tangere” lub Maria Magdalena pogrążona w rozpaczy, stojąca pod krzyżem. Marię Magdalenę możemy również rozpoznać po atrybucie takim jak czaszka. Postać świętej jest równie często przedstawiana jako pustelnica pokutująca w grocie. Z tym ostatnim typem ikonograficznym mamy właśnie do czynienia na drzwiach frontowych tomaszowskiego konfesjonału. Odkryta – na elementach konfesjonału – polichromia ukazująca kamienie, sugeruje, że cały konfesjonał miał być symboliczną grotą, w której pokutuje św. Magdalena. Pod postacią Marii możemy dostrzec wspomniany wyżej atrybut – czaszkę.
Przedstawienie św. Grzegorza również nie jest przypadkowe, gdyż święty doktor kościoła podzielał naukę o czyśćcu. Jego wyobrażenie w miejscu, w którym udzielany jest sakrament pokuty wydaje się zatem odpowiednie. Do atrybutów św. Grzegorza należą otwarta księga i gołębica, które możemy zaobserwować na wizerunku znajdującym się na zaplecku konfesjonału.
Zachowane dwa obrazy trynitarskie przedstawiają ustanowienie zakonu oo. Trynitarzy oraz cud wskrzeszenia zmarłego przez jednego z braci Trynitarzy.
Obraz ustanowienia zakonu oo. Trynitarzy jest symbolicznym przedstawieniem, utrzymanym w konwencji Sądu Ostatecznego. Obraz został podzielony na dwie strefy, w górnej znajduje się Chrystus tronujący, z koroną na głowie oraz mieczem w dłoni. Chrystus znajduje się w otoczeniu aniołów odzianych w białe habity z czerwono niebieskimi krzyżami na szkaplerzach – formalnym ubiorem braci trynitarzy. W dolnej części obrazu ukazany został anioł trzymający portret św. Jana z Mathy, pokazujący go niewolnikom. Św. Jan z Mathy był jednym z dwóch założycieli zakonu oo. Trynitarzy. Jednym z głównym założeń zakonu było otoczenie opieką chrześcijańskich niewolników. Stąd św. Jan de Matha najczęściej ukazywany jest z zerwanym łańcuchem w dłoniach, w towarzystwie jeńców i niewolników.
Drugi z zachowanych obrazów przedstawia jednego z braci Trynitarzy wskrzeszającego zmarłego mężczyznę. Legenda głosi, że to właśnie św. Feliks de Valois – drugi z założycieli zakonu trynitarzy, wskrzesił zmarłego młodzieńca. Scena cudu rozgrywa się na tle architektury i pejzażu. Trynitarz oraz wskrzeszony mężczyzna znajdują się w otoczeniu rodziny zmarłego. Świętemu Feliksowi przypisuje się wiele cudów. W ikonografii chrześcijańskiej jest najczęściej przedstawiany z jeleniem u boku, pośród niewolników oraz wspólnie ze św. Janem z Mathy.
Ze względu na bardzo zły stan zachowania wymienionych zabytków podjęto przy nich prace konserwatorsko-restauratorskie.
Konfesjonał nosi ślady długotrwałego użytkowania oraz żerowania szkodników (wg pana Marka Trochy, konserwatora dzieł sztuki wykonującego prace konserwatorskie przy konfesjonale – malowidła zostały wykonane najprawdopodobniej tłustą temperą bezpośrednio na desce, bez gruntu. Stąd też taka skala zniszczeń – szczególnie na przedstawieniu św. Marii Magdaleny).
Z kolei obrazy trynitarskie prawdopodobnie nigdy nie były poddawane zabiegom konserwatorskim. Z tego powodu ich stan jest bardzo zły.. Prowadzone prace mają na celu zatrzymać postępujący proces destrukcji, wzmocnić strukturę i konstrukcję obiektów, wydobyć walory estetyczne poprzez przywrócenie im pierwotnego wyglądu. Zakres prac dotyczących konfesjonału obejmuje m.in. dezynsekcję, ustalenie pierwotnej kolorystki zachowanych polichromii, wymianę zniszczonych elementów konstrukcyjnych, wykonanie niezbędnych prac stolarskich, uzupełnienie ubytków drewna i odtworzenie brakujących elementów, rekonstrukcję brakujących i uszkodzonych elementów snycerskich, pasywację skorodowanych elementów metalowych, rekonstrukcję ubytków wybranych partii polichromii, zabezpieczenie.
Zakres prac dotyczący obrazów trynitarskich obejmuje m.in. oczyszczenie lica, wykonanie protez płótna w miejscach ubytków, wymianę krosien, uzupełnienie ubytków, scalenie kolorystyczne, zabezpieczenie.
Po zakończonych pracach ww. elementy zabytkowego wyposażenia powrócą do kościoła, gdzie zostaną odpowiednio wyeksponowane.
mat. Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków/fb
-
- Konfesjonał – obraz – Wskrzeszenie zmarłego przez trynitarza – przed konserwacją
-
- Chrystus tronujący w obłokach – fragment obrazu przedstawiającego ustanowienie zakonu Trynitarzy
-
- Obraz – Ustanowienie zakonu Trynitarzy – przed rozpoczęciem prac konserwatorskich
-
- Konfesjonał – usuwanie przemalowań. Widoczny stopień destrukcji oryginału i wtórna, sosnowa deska
-
- Konfesjonał – przed podjęciem prac konserwatorskich
-
- Konfesjonał – usuwanie przemalowań
-
- Konfesjonał -fragment baldachimu po odsłonięciu pierwotnej polichromii
-
- Konfesjonał – fragment baldachimu w trakcie usuwania przemalowań
-
- Konfesjonał -front konfesjonału przed konserwacją – przedstawienie św. Marii Magdaleny
-
- Konfesjonał – ścianka wewnętrzna konfesjonału po oczyszczeniu
-
- Konfesjonał – ścianka konfesjonału po oczyszczeniu. Widoczne białe, obłe kształty to iluzjonistycznie namalowane kamienie, z których zbudowana jest grota św. Marii Magdaleny
-
- Konfesjonał – fragment baldachimu po odsłonięciu pierwotnej polichromii
-
- Konfesjonał – zaplecek konfesjonału z przedstawieniem św. Grzegorza
