Narol miasto i gmina

Gmina Narol, umiejscowiona na pograniczu dawnej Galicji i Kongresówki, znana jest z niezwykłych walorów turystycznych. Spotkać tu można zarówno przykłady architektury ludowej, jak i dwory ziemiaństwa, drewniane cerkwie, pozostałości zabytków kultury żydowskiej oraz bunkry linii Mołotowa z czasów II wojny światowej.

Malowniczo położona gmina przyciąga turystów ciszą, nieskażoną przyrodą, siecią szlaków i ścieżek turystycznych oraz tras rowerowych. Położona nad rzeką Tanew, jest miejscem niezwykłym także z powodu dużego bogactwa fauny i flory. Niemal połowa powierzchni, jaką zajmuje gmina, znajduje się w obrębie Południoworoztoczańskiego Parku Krajobrazowego oraz Puszczy Solskiej. Znaleźć można tutaj trzy rezerwaty przyrody. Pierwszy z nich to „Źródła Tanwi” – rezerwat torfowiskowy, położony w okolicy wsi Huta Złomy. Tutaj także zaczyna swój bieg Tanew – jedna z największych i najczystszych rzek Roztocza i Polski. Przez rezerwat biegnie ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Kobyle Jezioro”. W pobliżu znajduje się też Wielki Dział (390 m.n.p.m.) – drugi z najwyższych szczytów Roztocza po stronie polskiej wraz z linią bunkrów z okresu II wojny światowej. Kolejnym rezerwatem jest „Bukowy Las” – położony między Narolem, a Rudą Różaniecką, na terenie którego znajduje się piękny drzewostan z ponad 150-letnimi bukami i jodłami. Ostatnim rezerwatem jest „Minokąt”, położony w okolicy Kadłubisk. Znajdują się tam piękne okazy jodeł, a w jego pobliżu położone są liczne malownicze jeziorka polodowcowe.

Osadnictwo na terenie gminy Narol pojawiło się bardzo wcześnie. Pierwsze ślady pobytu człowieka na naszej ziemi, odkryte w Łukawicy, pochodzą z młodszej epoki kamiennej (ok. 2500-1700 p.n.e.). Już w 2350 r. p.n.e. pojawiły się tutaj ludy kultury ceramiki sznurowej. Zajmowały się one pasterstwem i myślistwem, a ich osady znajdowały się w rejonie Lipia i Łukawicy. Szeroko udokumentowane znaleziskami są czasy zwane okresem wpływów rzymskich, z tego okresu pochodzą kurhany w Łukawicy. Do chwili obecnej za Lipskiem, przy drodze do Jędrzejówki przetrwał tajemniczy kopiec, który prawdopodobnie jest kurhanem. Ożywienie osadnictwa, w nowej erze na terenach obecnej gminy Narol, nastąpiło w VI w. kiedy to przywędrowała ludność wywodząca się ze słowiańskiego plemienia Lędzian. Od X wieku ziemie te weszły w skład Grodów Czerwieńskich będących pod panowaniem Mieszka I. W 981 roku Włodzimierz Wielki – książę ruski podbił je wcielając do swojego państwa. Od tego czasu pogranicze stało się widownią krwawych walk Mieszka I i Bolesława Chrobrego z książętami ruskimi: Włodzimierzem, Jarosławem i Mścisławem. II połowa XIV i XV wieku to okres rozwoju gospodarczego. Powstawały tutaj dwory, pałace, działalność gospodarczą prowadziły: młyny, tartaki, huty żelaza i szkła, browary i gorzelnie. Wsie słynęły z produkcji gontów. W 1462 roku Narolszczyzna weszła w skład Korony i pozostała pod władzą Polski do pierwszego rozbioru w 1772 roku. Najważniejszą osadą tych terenów był Florianów, miasteczko, którego nazwa pochodziła od imienia założyciela Floriana Łaszcza Nieledewskiego. Około 1550 roku dobra narolskie z Narolem Starym (obecnie Narol Wieś) dziedziczył wojski horodelski Stanisław Łaszcz, a po nim Florian Łaszcz Nieledewski dziedzic Rudy Wołoskiej i Narola Starego, który za pozwoleniem Stefana Batorego w 1585 roku założył miasto Florianów. Król Zygmunt III przywilejem wydanym w Warszawie dnia 2 października 1592 r. zatwierdził jarmarki, a prawem magdeburskim sądy dla miasteczka. Akt nadania praw miejskich został spisany przez Floriana Łaszcza Nieledewskiego w Rudzie Wołoskiej w dniu nowego lata – 22 czerwca 1596 r. Miasto otrzymało herb związany z postacią św. Floriana (obowiązujący do dzisiaj). Wkrótce założyciel miasta zmarł i dobra odziedziczył jego syn Jerzy. Florianów wraz z pobliskim Lipskiem, własnością rodziny Lipskich herbu „Grabie”, tworzyły wtedy jeden system obronny. Dzięki korzystnym przywilejom królewskim i rozwijającemu się handlowi ludność i obydwa miasta bogaciły się. Zagładą dla Florianowa i Lipska oraz pobliskich miejscowości był najazd Kozaków i hord tatarskich jesienią 1648 roku. Ziemie Narolszczyzny nie oparły się wojskom Chmielnickiego, które wymordowały niemal całą ludność, rabując i paląc doszczętnie zabudowania. Legenda głosi, że Chmielnicki kazał tereny te później zaorać, a na zgliszczach Florianowa przez kilkanaście lat uprawiano ziemię (rolę). Ponownie ludzie osiedlili się tutaj około 1665 roku. Po zniszczeniach w 1648 r.ludność przeniosła się nieco na zachód, zakładając osiedle pod nazwą Narol Miasto. Swoją nazwę zawdzięcza nowej lokalizacji „na roli”, stąd też późniejsza nazwa Narol. Po śmierci Jerzego Łaszcza, jako wiano jego córki, staje się własnością Drużbiczów, Silnickich, następnie Potockich. W połowie XVIII w. przeszedł w ręce Antoniego Dziewałtowskiego, a od roku 1753 do 1876 Łosiów, następnie Puzynów i w XX w. Korytowskich. Cały wiek XVII dla Narolszczyzny, podobnie jak i dla całej Rzeczypospolitej, to czas wyniszczających wojen. Tuż po najeździe Kozaków i Tatarów ziemia ta stała się sceną walk z wojskami szwedzkimi w okresie Potopu i ponownie Tatarami w 1672 roku, których pokonał sam Jan III Sobieski. W okresie Łosiów Narol przeżywa czas prosperity; pięknieje miasto, powstaje wspaniały późnobarokowy pałac. Okres powstań narodowych w XIX w. odbił się tutaj szerokim echem, szczególnie Powstanie Styczniowe w latach 1863-1864. Tuż za granicą zaboru austriackiego, po stronie rosyjskiej miała miejsce bitwa pod Kobylanką. Pozostała po tych wydarzeniach zbiorowa mogiła powstańcza na cmentarzu w Narolu. Również na cmentarzu w Lipsku spoczywa kapitan wojska polskiego Jan Boncza Osmolski, powstaniec z 1863 r. Trudne chwile przeżywali tutejsi mieszkańcy podczas obu wojen światowych. W roku 1914 miasto zostało zniszczone przez Austriaków. Po reformie administracyjnej dwudziestolecia międzywojennego Narol utracił prawa miejskie, które odzyskał dopiero w 1996 r.

W czasie II wojny światowej już 7 września 1939 r. miasteczko było bombardowane, a w 6 dni później wkroczyli Niemcy. W okresie kampanii wrześniowej teren Narola był miejscem zaciętych walk z najeźdźcą Grupy Operacyjnej „Boruta” pod dowództwem gen. brygady Mieczysława Boruty – -Spiechowicza, 6 DP gen Bernarda Monda i 21 DP Górskiej gen. Kustronia. W okresie okupacji działała Armia Krajowa, a dokładnie pluton AK pod dowództwem por. Karola Kosteckiego „Kostek” oraz Bataliony Chłopskie. Mieszkańcy ziem okupowanych przez Niemców hitlerowskich cierpieli wywózki do obozu śmierci w Majdanku, a z terenów wschodniej Narolszczyzny, leżącej pod okupacją sowiecką, wywózki na Syberię i do Besarabii. Czarnymi literami w historii Narolszczyzny zapisały się walki z nacjonalistami ukraińskimi. Po zakończeniu wojny Narol się odbudowuje i rozwija, dzięki temu w 1996 r. odzyskuje prawa miejskie.

Do najciekawszych zabytków tych terenów należą: pałac w Narolu z ogrodem włoskim z XVIII wieku, murowany kościół pw. Narodzenia N.M.P. w Narolu z 1790 roku, cerkiew w Narolu z 1899 roku, kościół w Lipsku z 1895 roku, drewniana cerkiew z dzwonnicą w Woli Wielkiej z 1755 roku. W Rudzie Różanieckiej znajduje się murowany pałac z XIX wieku z dworskimi oficynami oraz lokomobila. W Lipsku mieści się Izba Pamięci z bogatą ekspozycją eksponatów pochodzących z tych terenów.

Walory przyrodnicze, zabytkowe oraz turystyczne uzupełnia także oferta kulturalna. Są to liczne imprezy, które mają zarówno charakter zabawy ludowej, jak i spotkań z kulturą najwyższych lotów. W maju zapraszamy na Narolską Majówkę – Spotkanie na Kresach, a w lipcu na Cesarsko-Królewski Jarmark Galicyjski – Dni Narola. Pod koniec lata odbywa się Festiwal NAROL.ARTE oraz Międzynarodowe Warsztaty Artystyczne organizowane przez Fundację Pro Akademia Narolense. Zobaczyć można występy profesjonalnych artystów, wykonawców muzyki klasycznej, ludowej i folkowej, jazzowej, muzyki dawnej i dramatu liturgicznego. Cały rok trwają natomiast NAROLSKIE SPOTKANIA – cykl otwartych imprez kulturalnych obejmujący koncerty, wystawy, przedstawienia teatralne, a także wykłady i spotkania twórców oraz ludzi kultury. W Narolu koncertowali światowej sławy muzycy: Konstanty Andrzej Kulka, prof. Piotr Paleczny czy prof. Marek Drewnowski z kwartetem Prima Vista. Występowali także: Stanisław Sojka, VOO VOO, Kapela ze Wsi Warszawa, Mazowsze, Chór Katedry Lwowskiej, Patrycja Piekutowska, Trio Andrzeja Jagodzińskiego, Maria Pomianowska, Anna Maria Jopek, Gabriel Fleszar, Trebunie Tutki czy Tercja Pikardyjska.

Izba Pamięci w Lipsku koło Narola:

Lipsko, ul. Mogiłek 1
37-610 Narol /
czynna jest od poniedziałku do piątku/ w godz. 7.3015.30
Opiekunem obiektu jest: Krystyna Szajdecka tel: (16) 63 17 019
Prosimy o wcześniejsze potwierdzenie odwiedzin.

http://www.narol.pl/index.php?id=0e15hA

NOCLEGI w Narolu:

Restauracja Pałacowa

Narol